Aan de oude Harley-Davidson zijkleppers wordt veel zelf gesleuteld. In deze motorblokken zitten echter belangrijke onderdelen die wat minder zichtbaar zijn en vaak verwaarloosd worden omdat men soms de werking niet kent of zelfs niet weet dat deze onderdelen in het blok zitten. In dit stukje gaan we eens kijken hoe de carter ontluchting van een zijklepper werkt en waar we tijdens het sleutelen op moeten letten om er voor te zorgen dat het blok goed zijn werk doet.

Het dynamotandwiel
Als we naar het tandwieltje kijken dat op de dynamo gemonteerd is bij de zijkleppers, zien we aan het uiteinde een vreemde ring met aan de zijkant rondom allemaal gaatjes. Bij het dynamotandwiel van de kopkleppers zien we deze ring niet en zit op deze plaats gewoon een simpel tandwieltje. Waarom deze vreemde ring met gaatjes op het dynamotandwieltje bij de zijklepper modellen en wat doet hij?

Cartervolume
Als een motorblok zijn werk doet zal bij elke slag van de zuigers het volume in het carter veranderen. Als de zuigers in de bovenste stand staan zal het volume het grootst zijn, in de onderste stand van de zuigers is het volume het kleinst. Het verschil in het volume van de hoeveelheid lucht is best groot en gelijk aan de cilinderinhoud van het blok. Als men hier geen rekening mee zou houden bij de constructie van een motorblok en het carter af zou sluiten van de buitenlucht, zou bij het omhoog gaan van de zuigers een vacuüm ontstaan in het onderblok. Bij het omlaag gaan van de zuigers zou dan een overdruk in het carter ontstaan. Het blok zou door deze tegenwerkende drukken veel vermogen verliezen, daarnaast zouden alle pakkingen en zuigerveren erg zwaar belast worden waardoor de olie aan alle kanten uit het blok zou spuiten. We zullen er dus voor moeten zorgen dat het carter in verbinding staat met de buitenlucht en er lucht in- en uit het carter kan stromen.

Lucht en olie scheiden
In de lucht in het carter van een draaiend motorblok bevinden zich veel oliedruppeltjes die door de ronddraaiende krukas door het gehele carter geslingerd worden. Als deze lucht bij het omlaag gaan van de zuiger uit het carter geperst wordt is het belangrijk om alleen de lucht te laten ontsnappen en de oliedeeltjes in het motorblok binnen te houden. Dit scheiden van de lucht en de olie vindt bij de Harley-Davidson zijklep modellen plaats via het dynamotandwiel. Als de motor loopt zal het dynamotandwiel ronddraaien. Als er nu lucht uit het carter moet omdat de zuigers omlaag gaan en er overdruk ontstaat, ontsnapt deze lucht vanuit het compartiment waarin de nokkenassen draaien via de gaatjes in het dynamotandwiel. Voor de lucht is het ronddraaiende tandwiel geen probleem, de oliedeeltjes in de lucht zullen echter door de middelpunt vliedende kracht naar buiten worden geslingerd en terugvallen in het nokkenas compartiment. Het dynamotandwiel rust weer tegen een verende afdichting in het nokkenasdeksel. Door de veer zal de afdichting altijd strak tegen het dynamotandwiel lopen en lekken op dit punt tot een minimum beperken.

Afdichting in nokkenasdeksel
Voor de afdichting tussen het dynamotandwiel en de kamer die met de buitenlucht in verbinding staat, zorgt een plaatje met daaraan een bus die verend in het nokkenasdeksel gemonteerd wordt. Belangrijk is dat de plaat vlak is en geen slijtagesporen vertoont. Ook moet de plaat licht kunnen bewegen in het deksel om zijn werk naar behoren te kunnen doen en af te dichten op het dynamotandwiel. Vaak zit deze loopplaat vast door jarenlange ophoping van vuil en oude olie. In dat geval even de boel demonteren en de kamer goed schoonmaken, daarna weer even een maagdelijk loopplaatje monteren en dit punt is weer in orde.

Resterende olie opvangen
Nadat de lucht uit het carter het speciale dynamotandwiel gepasseerd is, zal de meeste olie in het carter achtergebleven zijn. Er zal echter altijd nog wat vettigheid met de lucht meestromen. Daarom is er in het nokkenasdeksel een speciale kamer gemaakt waar de lucht via een S-bocht in komt nadat het langs het dynamotandwiel is gegaan. De lucht, met daarin olieresten, komt halverwege de hoogte van de kamer binnen en botst overal tegen de wanden van de kamer, waar dan de olie op neerslaat. Deze olie zal in deze ruimte langs de wanden van de kamer naar beneden lekken en zich onderin de kamer verzamelen. De lucht, inmiddels zo goed als ontdaan van olieresten, zoekt een uitweg en stroomt omhoog naar de opening van het pijpje dat met de buitenlucht in verbinding staat en kan zo uit het carter naar buiten ontsnappen.

Nu zal natuurlijk de olie die op de bodem van de kamer verzameld wordt weer ergens naar toe weggezogen moeten worden anders gaat de kamer via het pijpje overlopen als hij vol olie staat na een tijdje rijden. Om de olie uit de kamer weg te zuigen is een klein één-richting klepje in het nokkenasdeksel gemonteerd. De z.g. “flutter valve”.

Flutter valve
De flutter valve is een klein klepje in het nokkenasdeksel dat laag in de kamer zit van de carterontluchting. Via een kanaaltje in de carterhelft staat de uitgang van de flutter valve in verbinding met de ruimte waar de krukas in draait. Als nu de zuigers van het motorblok omhoog gaan, zal er een onderdruk in het carter ontstaan. Via het kanaaltje wordt dan de olie in de verzamelkamer via de flutter valve naar het carter gezogen. Als de zuigers weer omlaag komen zal de onderdruk wegvallen en de flutter valve zich door de druk onder de zuigers sluiten. De olie kan dus alleen weggezogen worden uit de kamer en nooit terugstromen.

Revisie
Veel problemen die we in de praktijk tegen komen ontstaan doordat niet gelet wordt op de bovenstaande zaken met als gevolg overmatig oliegebruik, roken van het blok als het loopt, enzovoort. Controleer daarom bij demontage van het nokkenasdeksel altijd even of de loopplaat waar het dynamotandwiel tegenaan loopt lekker soepel in en uit het deksel kan bewegen zonder kracht te hoeven zetten bij het indrukken. De veer moet de loopplaat weer soepel naar buiten kunnen drukken. Ook het vlak waar het dynamotandwiel tegen aan loopt mag niet beschadigd zijn. Als er problemen zijn de loopplaat demonteren, de boel goed schoonmaken en een nieuwe loopplaat monteren. Kijk eerst even of hij soepel in het gat valt, anders even op de bandschuurmachine de scherpe randjes weghalen van de loopplaat.

Ook de flutter valve dient altijd even gecontroleerd te worden. Deze gaat vaak na een aantal jaren gedaan te hebben verstopt raken of vast zitten. We zijn zelfs bij een aantal blokken uit Griekenland flutter valves tegengekomen waar een een flink gat door de klep van de flutter valve geboord was omdat men er achter kwam dat hij niet meer werkte en het probleem zo dacht op te lossen. Met een gat doet de klep zijn werk natuurlijk niet meer en wordt de olie niet alleen weggezogen bij het omhoog gaan van de zuigers, maar ook net zo hard weer teruggeblazen als de zuigers omlaag gaan. De Grieken bleken de werking duidelijk niet helemaal te begrijpen. Let bij werkzaamheden aan het nokkenasdeksel altijd even op deze kleine puntjes; zij maken het verschil tussen een mooi lopend blok en een verschrikkelijk lekkende olieboot.