Hoewel veel HD-rijders regelmatig druk zijn met kleine of grote wijzigingen aan hun motor, word met de gevolgen haast nooit rekening gehouden. Men monteert uit de losse hand een paar andere voorvorkpoten en/of balhoofdplaten, zonder tevoren rekening te houden wat de gevolgen zijn voor de wegligging na deze ingreep. Het resultaat is dan vaak dat na de ombouw de eens zo fijn sturende motor plotseling de zelfde wegligging heeft gekregen als het boodschappenkarretje bij de supermarkt. Nu hoef je gelukkig met het winkelwagentje geen snelheden boven de honderd kilometer per uur te rijden, met je motor is het fijn als dat wel comfortabel mogelijk is. Wat bepaalt nu die wegligging en waar moet je rekening mee houden?

Balhoofdhoek of rake
De rake of balhoofdhoek is de hoek waaronder je balhoofd ten opzichte van de weg staat. Als het balhoofd gewoon haaks op het wegdek staat, zoals dat rode driewielertje uit je jeugd, krijg je een zeer wiebelig en onbestuurbaar voertuig bij snelheden boven de 10 kilometer per uur. Door nu het balhoofd onder een hoek te zetten zorg je ervoor dat de motor de neiging krijgt om rechtdoor te gaan en een rustiger rijgedrag vertoont. Een gangbare balhoofdhoek bij motoren die normaal bereden worden ligt ongeveer tussen de 25 en 35 graden. Bij de 25 graden moet je dan denken aan snelheidsmonsters voor bochtige wegen, de 35 graden is voor de relaxte chopperrijder. De meeste standaard Big Twins hebben bijvoorbeeld een balhoofdhoek rond de 33 graden. Bij een chopper kan men voor het uiterlijk als vuistregel tot 40 graden gaan en toch nog een enigszins acceptabel rijgedrag behouden. Tenslotte wordt dit type motoren meestal wat minder snel bereden en gaat men meer voor het toeren en het bekijks onder weg.
Als vuistregel geldt dat een kleine balhoofdhoek makkelijker op bochtige wegen stuurt, terwijl een grotere balhoofdhoek wat minder goed in de stad stuurt en een rustiger weggedrag geeft op de rechte weg. Natuurlijk is dit een grove regel en is e.e.a. ook afhankelijk van veel andere factoren.

De naloop of trail
De balhoofdhoek bepaald voornamelijk de draaicirkel van de motor, een veel belangrijkere factor bij de wegligging is de naloop of trail. Deze wordt bepaald door een denkbeeldige lijn te trekken door het hart van de balhoofdpen naar het wegdek. Daarna wordt een denkbeeldige lijn getrokken van de as van het voorwiel, loodrecht naar het wegdek. De maat tussen deze twee meetpunten op het wegdek is nu de naloop of trail. Deze maat behoort tussen de 2 inch (50 millimeter) en 4 inch (100 millimeter) te liggen. Bij 2 inch zal de motor dan lekker licht sturen in de bochten en op de rechte weg wat nerveuzer zijn, bij 4 inch stuurt de motor in de stad wat zwaar en heeft een rustig rijgedrag op de snelweg.
Als het punt waar de lijn die door het balhoofd loopt te ver voor de lijn die door de wielas loopt ligt hebben we teveel trail en zal de motor bij hoge snelheid rechtdoor willen. Bij lage snelheden zal het haast onmogelijk zijn om een bocht te nemen omdat het wiel op een bepaald punt “om wil gaan vallen”. Ligt het punt echter achter de as van het voorwiel dan krijgen we een motor die bij lage snelheden zeer makkelijk de bochten in wil, maar bij hogere snelheden levensgevaarlijk zal gaan “wobbelen”.
Als je een dikke slof op je achterwiel hebt kun je bij een chopper beter wat dichter in de buurt van de 4 inch gaan zitten om een prettig weggedrag te krijgen.

We gaan meten
Laten we nu eens met ons vervoermiddel aan de gang gaan en bepalen hoeveel trail we hebben. We beginnen met de motor precies rechtop te zetten op een krik of op blokjes hout. Let er wel op dat je de motor alleen rechtop zet en niet met één van de wielen van de grond tilt. Met behulp van een rechte strip of een touwtje bepalen we de lijn waar het verlengde van het balhoofd het wegdek raakt. We zetten hier met een potlood of krijtje een streepje op de vloer. Nu nemen we een stukje vliegertouw met daaraan een moertje o.i.d. en houden dit op het hart van de vooras. Zorg ervoor dat het moertje net vrij van de grond hangt. Bij dit punt zetten we een tweede streepje op de grond. Dit punt moet nu achter het eerste streepje liggen. Door de afstand tussen de twee merktekens te meten kunnen we de trail bepalen, die de stuureigenschappen van de motor bepaald.

Als deze maat niet aan onze wensen voldoet zijn er natuurlijk een aantal oplossingen mogelijk om het geheel aan te passen. Mogelijkheden om de trail te beïnvloeden zijn: de lengte van de vorkpoten veranderen, de balhoofdhoek van je frame veranderen, balhoofdplaten monteren met een stelmogelijkheid of de maten van je wielen veranderen. De verstelbare balhoofdplaten zijn altijd een slechtere oplossing dan je balhoofdhoek van je frame wijzigen. Een balhoofdhoek wijzigen is wel veel meer werk maar het stuurt een stuk beter.

Alternatieven
Natuurlijk is een zaag in je frame zetten een optie waar (terecht) veel HD-rijders huiverig voor zijn. Een alternatief hiervoor is door middel van een truc de balhoofdhoek te veranderen. Je laat je frame origineel en monteert een hulpstuk op je frame met daarin een balhoofdlager op een andere plaats. Dit systeem is al zeer oud en wordt in Duitsland veel toegepast. Je kunt de boel altijd weer origineel maken en bereikt toch de “lange look” zonder ingrijpende de zaag ter hand te nemen.

Vreemd
Het is verbazingwekkend dat de zelfbouwers onder de HD-rijders meestal bijzonder creatief zijn en vaak mooie motoren bouwen, zonder rekening met de wegligging te houden. Met een zekere regelmaat krijgen we motoren in de werkplaats voor onderhoud waar niemand van de aanwezigen op durft proef te rijden. Als je zo’n motor de brug opduwt moet je al oppassen niet op je gezicht te vallen. De betreffende klant blijkt dan vaak van niets te weten en de motor zo gebouwd te hebben “omdat het er mooi uit ziet”. De uitleg dat met wat kleine, eenvoudige wijzigingen een veel veiligere en prettiger bestuurbare motor te verkrijgen is veroorzaakt dan grote ogen.
Het is vreemd dat het de meeste rijders blijkbaar niet interesseert hoe de motor stuurt en hoe comfortabel en veilig de motor is. Opvallend hierbij is dat het internet vol met informatie over deze materie staat, inclusief een rekenprogramma om tevoren de trail te bepalen voor je gaat bouwen (tik maar eens bij Google “rake & trail” in), maar niemand de moeite neemt eens een meetlat ter hand te nemen.