DE SIMPLY-THE-BEST STARTERHEVEL

Al vele jaren komt men in Holland regelmatig mechanische starthevels tegen op oudere modellen van de Harley-Davidson Big Twins. Zij vervangen dan de originele solenoids, die volgens veel berijders te onbetrouwbaar zijn. Ook heb je natuurlijk geen startknop meer nodig op je stuur, wordt de bedrading een stuk eenvoudiger en heel belangrijk; het staat ontzettend leuk. Opvallend hierbij is dat je deze hevels nooit op buitenlandse motorfietsen ziet en zij ook ontbreken op foto’s van motoren in Amerikaanse bladen. Voor zover bekent betreft het hier een typische uitvinding uit eigen land. Deze hevels worden tegenwoordig voornamelijk geleverd door Kees Verseveld, die regelmatig door het land reist om zijn handel bij de dealers te verspreiden. Het leek ons leuk om eens uit te zoeken waar deze uitvinding nu eigenlijk precies vandaan komt.

Historie
We zijn eens rond gaan bellen en gaan graven in de historie van de Nederlandse Harley-geschiedenis. Het blijkt dat de bedenker van deze starters Ed Ringeling is. Hij werkte indertijd bij de firma O.I.T. in Breda en sleutelde voornamelijk aan de Lowtails. Omdat de olietank van deze motoren in de weg zat, was er geen plek voor een normale solenoid. In die tijd was er al een handstarter voor de Lowtail modellen met een FXR versnellingsbak. Ed ging hiermee aan de gang en er werd een nieuw model ontwikkeld voor de vier-versnellingsbakken. Het eerste model was nog door Ed zelf uit een bonk staal gemaakt, de volgende modellen werden in Limburg uit aluminium gefreesd. Inmiddels weten we allemaal dat Ed weg is bij O.I.T. en zijn eigen Harleyshop in Amersfoort is begonnen. De starterhevels zijn inmiddels door vele mensen gecopiëerd, veranderd en/of verbeterd en worden op diverse plaatsen in Holland gefabriceerd.

Het originele systeem
Voor we over gaan tot de werking van deze starterhevel, zullen we eerst eens kijken hoe het originele startsysteem werkt, dan gaan we daarna over op de mechanische vervanger. Door bij het standaard systeem op de startknop op het stuur te drukken, bekrachtigen we het startrelais, hetgeen weer spanning aan de solenoid geeft. Deze solenoid heeft twee functies; ten eerste is het een zeer krachtige electromagneet, ten tweede is hij een schakelaar van een zwaar caliber. Als er spanning op de solenoid gezet wordt trekt de electromagneet een zuiger naar binnen, die op zijn beurt weer door middel van een hevel het startertandwiel in de krans op het koppelingshuis trekt. Hierna worden de twee contacten van de schakelaar in de solenoid doorverbonden en krijgt de startmotor spanning, die op zijn beurt gaat draaien en de motorfiets start. Nu is de kracht die de magneet uit moet oefenen zeer groot. Het starttandwiel dat in de starterkrans moet grijpen glijdt over een as en is ook nog voorzien van een vrij zware slipkoppeling. Bovendien moet de gehele handeling kort en krachtig plaatvinden omdat de boel natuurlijk kapot gaat als het tandwiel zou gaan draaien als de tandwielen nog niet goed in elkaar grijpen. Je zult na dit verhaal begrijpen dat de kans op gebreken en slijtage groot is. Met name de solenoids geven nog wel eens problemen. Zelfs bij topmerken, zoals bijvoorbeeld Accel, moet men regelmatig de solenoid vervangen omdat hij niet meer naar behoren werkt. Een onprettige bijkomstigheid is dat zij niet goedkoop zijn.

De mechanische starterhevel
Dan nu het mechanische systeem. Hierbij wordt het zware werk van de solenoid overgenomen door pure handkracht. Met een eenvoudig handeltje bedienen we een een trekstangetje dat op zijn beurt weer het startertandwiel in de starterkrans trekt. Op het moment dat de tandwielen goed in elkaar grijpen, wordt er in het huis van de hevel een contact doorverbonden en dit bekrachtigt op zijn beurt weer een relais dat spanning aan de startmotor geeft. Hierbij zit even een puntje waar je op moet letten. Door zijn constructie schakelt de hevel naar massa, terwijl haast alle relais een + verlangen om in actie te komen. Je kunt dit probleem op twee manieren oplossen: met behulp van een nieuw startrelais dat reageert op een geschakelde massa, of met een oud model origineel startrelais en een hulprelais. Beide systemen functioneren prima, alleen moet je bij het systeem met een hulprelais een iets gecompliceerdere bedrading maken. Als je van eenvoud houdt, is één relais de simpelste oplossing. Natuurlijk is bij twee relais de kans op storing ook twee maal zo groot.

De montage
Eigenlijk is de gehele montage een vrij eenvoudige zaak. Maak bij het werken aan het startsysteem altijd eerst de minkabel van de accu los, anders ben je voor je het weet van het neuspeuteren af wegens het missen van wat vingers. Eerst verwijder je het deksel van de primaire kettingkast.

Hierna draai je de twee boutjes van de originele solenoid en de startkabels los en haalt deze van de motor. De zuiger en trekstang moeten nu nog verwijderd worden. Dit is een beetje een lastig karweitje waar je soepele vingers voor moet hebben. Boven de koppeling, half achter de starterkrans, zit een schotelvormige ring met daarin een borgpennentje. Door de schotelring tegen de veerspanning in te drukken krijg je ruimte om voorzichtig met een punttang het pennentje te pakken en eruit te trekken. Nu kun je het schotelringetje en de veer verwijderen, waarna de gehele plunger verwijdert kan worden.

We nemen nu de nieuwe starterhevel en plaatsen deze in het gat van de solenoid. De pen die door de as van de starterhevel zit moet nu de hevel van het startertandwiel helemaal terug duwen, zodat het startertandwiel geheel naar achteren zit, zover mogelijk van de starterkrans. Meestal is het nodig om wat vulringetjes om de as van de starterhevel te doen om de juiste stand te verkrijgen. Plaats zoveel ringetjes om de as als nodig is, maar let er hierbij wel op dat het handvat van de hevel zover mogelijk naar achteren blijft staan en niet door de ringetjes naar voren wordt gedrukt. Als we het aantal ringetjes hebben bepaald, demonteren we de boel weer en plaatsen een nieuwe pakkingring (HD-onderdeelnummer 60645-65). Alles kan nu definitief gemonteerd worden met de oude veer, de cupring en het borgpennetje. We gaan nu nog even de afstelling van het electrische contact controleren.

Hiervoor dienen de vier imbusboutjes van de kap van de starterhevel losgedraait te worden en de kap verwijdert. De hevel moet nu langzaam naar de voorzijde van de motor bewogen worden. Het sluiten van het electrische contact dient niet eerder plaats te vinden dan nadat het startertandwiel minimaal 2/3 in de starterkrans grijpt. Als dit eerder gebeurt kun je je starterkrans beschadigen. Als deze maat niet klopt kun je dit met behulp van de plastic boutjes eenvoudig afstellen. Na deze laatste controle kunnen we de kap van de starterhevel en het deksel van de primairekast weer monteren.

Het startrelais
Zoals we hierboven vermeldden, moeten we, of een speciaal startrelais gebruiken, of met een hulprelais werken. Het probleem is dat bij een orgineel startrelais de minzijde van de spoel inwendig aan massa verbonden is. Je hebt dan een plus nodig om het relais te activeren. Vanuit de handstarter krijgen we echter een min. De oplossing in dit geval is een extra hulprelais gebruiken om er voor te zorgen dat het hoofdrelais een plus krijgt als je een min aan het hulprelais geeft. Je hebt dan een startrelais nodig (HD-nummer 71463-73) en het extra hulprelais (HD-nummer 31506-79). Een veel eenvoudigere methode is natuurlijk om direct een relais te gebruiken dat speciaal gefabriceerd is voor dit doel. Dit zijn relais waarvan beide zijden van de spoel geïsoleerd zijn van massa.

Je kunt dan op de spoel aan één kant een constante plus hangen, de min die je van de starthevel krijgt activeert het relais. Zelf kies ik het liefst voor deze laatste oplossing. Je hebt dan één relais en een aantal draden minder nodig en beperkt daarmee de kans op storing aanmerkelijk. Tevens neemt het enkele relais veel minder ruimte in. Ook deze laatste relais, speciaal voor de starterhevel, zijn verkrijgbaar via de meeste HD-handelaren.

De bedrading
Wij monteren de relais meestal onder de accubak. Je kunt eenvoudig de originele kabels van de startmotor inkorten als zij nog in goede staat zijn. Gebruik wel speciale kabelogen voor dit soort kabels van een zware kwaliteit en monteer ze met een origineel daarvoor bestemde kerftang. Als je startkabels niet in perfecte staat verkeren, is het verstandig om ze gelijk te vervangen door de latere modellen. In 1965 zijn de Harley-fabrieken begonnen met starterkabels met een diameter van 16 mm 2. In de jaren 80 kwam men tot de conclusie dat deze dunne kabels wel veel spanningsverlies gaven en ging men over op een diameter van 25 mm 2 . Overigens zijn deze dikkere kabels ook een verbetering voor orginele startsystemen. Zorg er ook voor dat de stuurdraad van de starterhevel nergens klem kan gaan zitten en door kan slijten. Wij leggen dit draadje altijd door een stukje dunne benzineleiding om de boel goed te beschermen tegen slijtage.

En nu
Omdat ik het gehele verhaal van de ontwikkeling van deze starterhevel uit eigen land toch wel erg boeiend vind, heb ik met Kees afgesproken dat we eens gaan kijken of we dit stukje Nederlandse cultuur ook over onze landsgrenzen kunnen brengen. Internet en E-mail zijn fantastische mogelijkheden van deze tijd en je kunt hiermee eenvoudig nieuwtjes verspreiden onder een groot publiek. Als jullie binnenkort deze starterhevels ook in het buitenland zien verschijnen, hebben we toch mooi iets anders dan tulpen en klompen in andere landen geïntroduceerd.