DOE EENS WAT MET JE OUDE 4-BAK

De vierversnellingsbakken van de oudere HD´s blinken niet uit door moderne constructie en kwaliteit. Zij zijn ergens in 1936 ontworpen en daarna in een haast ongewijzigde vorm gebruikt tot midden in de jaren 80. Zij zijn eigenlijk ontworpen voor motorblokken die in die jaren rond de 25 PK konden ontwikkelen en dat is geheel andere koek dan hetgeen wij nu met diezelfde bak willen doen. De bezitters van deze versnellingsbakken blijven ontkennen dat hun versnellingsbak lekt, de motorfiets markeert alleen zijn plek. Nu kun je de problemen natuurlijk rigoureus aan gaan pakken en een modern bakhuis kopen en daar het binnenwerk van een nieuwe 5-bak in stoppen. Dit rijdt fantastisch maar er hangt wel een pittig prijskaartje aan. In dit artikel houden we het simpel, we gaan met het materiaal dat we hebben werken en de boel zoveel mogelijk verbeteren. De kosten blijven dan binnen de perken en de ingrepen zijn relatief eenvoudig. Omdat we net de motor van Roelof Bakering op de brug hadden staan, gebruiken we zijn versnellingsbak voor de foto´s.

De zwakke punten
De oude vierbakken hebben allemaal een probleem op het punt waar de hoofdas de versnellingsbak uitkomt. De hoofdas draait hier in een holle as, waar het kettingwiel opkomt. Op dit punt zit een bronzen bus in de holle as waar de hoofdas weer in gelagerd wordt. Deze constructie slijt relatief snel en veroorzaakt olielekkage en slecht schakelen. Bij de nieuwere (vijf)versnellingsbakken heeft men dit veel eleganter opgelost en twee naaldlagers gemonteerd. Mede hierdoor hoef je bij de revisie van een 5-bak haast nooit de hoofdas te vervangen, terwijl dit bij de 4-bakken eigenlijk altijd nodig is.
Een tweede probleem is het lager in het versnellingsbakhuis. Van 1937 tot en met begin 1977 gebruikte men hier een lagerbus met losse rollen. Dit is een beresterke constructie en de rollen zijn in diverse overmaten verkrijgbaar, zodat je de boel precies met de juiste toleranties kunt monteren. In de tweede helft van 1977 ging met uit (valse) bezuinigings overwegingen over naar een vast naaldlager over. Bij dit lager kun je geen overmaatse rollen monteren en de toleranties zijn eigenlijk alleen acceptabel bij een nieuw bakhuis, een nieuw lager en een nieuwe holle as. Aangezien de laatste nieuwe 4-bak rond 1985 gefabriceerd is, zul je begrijpen dat een nauwkeurige revisie bij deze modellen eigenlijk moeilijk wordt. Door echter diverse onderdelen van de verschillende HD-versnellingsbakken tussen 1937 en 1989 te mixen kun je een goede 4-versnellingsbak creëren die ook nog beter schakelt dan een origineel model.

We maken een goede 4-bak
Bij alle modellen moeten we de holle as onder handen nemen. De originele bronzen bus gaan we vervangen door een tweetal naaldlagers die gebruikt werden in de 5-versnellingsbakken van 1980 t/m 1989. Omdat de originele bronzen bus natuurlijk minder ruimte inneemt dan de naaldlagers zullen we de holle as aan de binnenzijde iets uit moeten draaien om de naaldlagers te kunnen plaatsen. Denk er wel aan dat de tolerantie voor deze naaldlagers vrij kritisch is en dat je niet moet proberen om het gat in de holle as in één keer op de goede maat te draaien. Op de draaibank breng je het gat op een maat die 1/10 millimeter onder de goede maat ligt en daarna hohn je het gat uit naar de juiste eindmaat.
Als je een 4-bak hebt met een bouwjaar van voor begin 1977 ben je nu gereed en kun je de bak verder in elkaar zetten zoals in je werkplaatshandboek is beschreven. Heb je echter een nieuwere bak, dan moet je voor een optimaal resultaat ook nog even je versnellingsbakhuis bewerken. Je spant de boel netjes op de freesbank en met een oud model bakhuis als voorbeeld, frees je hem uit zodat er een oud model lagerbus inpast (HD-onderdeelnummer 35125-37). Je moet hier dan natuurlijk wel een oud model holle as bij gebruiken voor losse rollen (HD-onderdeelnummer 35065-65B9). Als je erg tegen het freeswerk aan je bakhuis opziet, kun je er natuurlijk bij deze nieuwere bakken ook voor kiezen om alleen de holle as aan te passen voor naaldlagers en verder het originele naaldlager in het bakhuis te gebruiken. Je hebt dan al het belangrijkste probleem opgelost en je bent een flink stuk verzekerd van een goed schakelende, lekvrije versnellingsbak.

Algemene tips:
Zeer belangrijk voor een lekvrije versnellingsbak zijn natuurlijk een nauwkeurige montage en het gebruik van pakkingen en oliekeerringen van een goede kwaliteit. De pakkingen en oliekeerringen van het Amerikaanse merk James zijn bij ons in het bedrijf veruit favoriet. Gebruik voor de keerringen altijd z.g. double-lip modellen. De originele moer die het kettingwiel op zijn plek houdt kun je het best vervangen door een Sealnut of Supernut. Dit zijn moeren waar een extra oliekeerring in gebouwd is. Let er hierbij wel op dat er goedkope “Taiwan-modellen” op de markt zijn waarvan bij het vastdraaien de schroefdraad er al gelijk “uit valt”. Het gevolg is een kettingwiel dat in de kortste keren losloopt. De firma James brengt een goede Sealnut op de markt die gedraaid is uit hoogwaardig staal. In de moer die de koppelingsnaaf op zijn plek houdt zit een kleine oliekeerring. Vervang deze altijd door twee nieuwe keerringen die je op elkaar monteert.

Het resultaat
We hadden proefgereden met de motor, maar de eigenaar kent zijn eigen motor natuurlijk het best. We hadden Roelof gevraagd zijn bevindingen na de eerste lange rit aan ons door te geven voor dit artikel. Hij belde toen hij thuis was en vertelde enthousiast dat het schakelen veel soepeler verliep en dat de motor opvallend minder trilde. Het resultaat van deze ombouw was een bak die als “boter” schakelde, net als de latere 5-bakken. Deze ombouw is dus echt een aanrader. Als je bak lekt of aan revisie toe is, kun je deze ombouw voor geringe kosten gelijk toepassen. Diverse HD-specialisten passen deze wijziging al langere tijd toe en iedereen is er laaiend enthousiast over. We hadden Ed Ringeling nog even aan de telefoon en ook hij vertelde dat hij bijzonder goede resultaten bereikte met naaldlagers in de holle as. Opvallend was ook dat versnellingsbakken die op deze wijze aangepast zijn niet meer lekken. Zeker een aanrader dus!